STŁUSZCZENIE WĄTROBY
Seria USG w 5 minut! Stłuszczenie wątroby (ang. fatty liver, steatosis hepatis) to najczęściej spotykane schorzenie wątroby we współczesnych krajach rozwiniętych. Polega na nadmiernym gromadzeniu lipidów, w szczególności trójglicerydów, wewnątrz hepatocytów. Etiologia stłuszczenia wątroby obejmuje różnorodne stany takie jak zespół metaboliczny, otyłość, cukrzyca, hyperlipidemia, nadmiar spożywanego alkoholu, nadmierne głodzenie, długotrwała terapia glukokortykosteroidami, terapia cytostatykami (np. metotreksat), całkowite żywienie pozajelitowe, zespoły spichrzeniowe, zatrucia chemiczne (np. fosforem).
W nomenklaturze medycznej nietoksyczne stłuszczenie wątroby określane jest jako metabolic dysfunction-associated steatotic liver disease (MASLD), wcześniej określane było również jako non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD).
W przypadku stłuszczenia w przebiegu MASLD usunięcie czynnika przyczynowego w większości przypadków skutkuje regresją steatozy. W przypadku długotrwałego lub silnego działania czynnika uszkadzającego stłuszczenie wątroby może przejść w zaawansowane formy uszkodzenia pod postacią zapalenia wątroby (metabolic dysfunction associated steatohepatitis MASH), zwłóknienia, a w końcu nawet marskości.
Badanie USG jest podstawową metodą wykrywającą i oceniającą stłuszczenie wątroby. Obraz sonograficzny stłuszczenia w prezentacji B cechuje się podwyższeniem echogeniczności miąższu wątroby. Echogeniczność wątroby porównuje się do echogeniczności miąższu / kory nerki. Jeśli ta pierwsza jest istotnie wyższa w stosunku do nerkowej to mówi się o stłuszczeniu wątroby.
Stłuszczenie wątroby rozpoczyna się zwykle niehomogennie. Pierwsze zajęte procesem obszary lokalizują się przy gałęziach układu żyły wrotnej. Niejednolite stłuszczenie wątroby może także przyjmować formę tzw. wątroby geograficznej lub hyperechogennych zmian ogniskowych. Z kolei w wątrobie stłuszczonej obserwuje się często ogniska bez stłuszczenia, tzw. ogniska hyposteatozy. Typową lokalizacją dla ognisk hyposteatozy są segmenty przy pęcherzyku żółciowym. Zarówno ogniska hypersteatozy (ang. focal fatty infiltration), jak i ogniska hyposteatozy (ang. focal fatty sparing) mogą naśladować zmiany nowotworowe, a przez to wymagają przeprowadzenia diagnostyki różnicowej, w której zasadniczą rolę pełni USG z kontrastem CEUS.
W przypadku zaawansowanego, rozlanego stłuszczenia wątroby, w celu oceny nasilenia procesu, wprowadzono jakościową gradację stłuszczenia wątroby opartą o cechy widoczne w prezentacji B:
- I stopień. Niewielkie zwiększenie echogeniczności wątroby w stosunku do miąższu nerki; prawidłowa widoczność przepony / dystalnego zarysu wątroby oraz naczyń wewnąrzwątrobowych.
- II stopień. Umiarkowane zwiększenie echogeniczności wątroby w stosunku do miąższu nerki; słabsza wizualizacja przepony / dystalnego zarysu wątroby oraz naczyń wewnąrzwątrobowych.
- III stopień. Znaczne zwiększenie echogeniczności wątroby w stosunku do miąższu nerki; minimalna widoczność przepony / dystalnego zarysu wątroby poprzez jej prawy płat oraz naczyń wewnąrzwątrobowych lub brak tej widoczności. Zaawansowanemu stłuszczeniu towarzyszyć może powiększenie wątroby.
Do użytku klinicznego wprowadzane są również nowe tryby sonograficzne umożliwiające ilościową ocenę zaawansowania stłuszczenia wątroby (ang. quantitative ultrasound QUS). Przykładami są takie modalności jak tissue attenuation imaging (TAI), ultrasound guided attenuation parameter (UGAP), tissue scatter distribution (TSI).
Metody oceniające atenuację (TAI, UGAP) oparte są na zjawisku wygaszania fali ultradźwiękowej, które to zależne jest od częstotliwości fali oraz od zawartości tłuszczu w tkance. TAI i UGAP wyrażane są w jednostce dB/cm/MHz. Z kolei metoda TSI ocenia rozproszenie (ang. backscatter) fali ultradźwiękowej zależne od zawartości kropelek tłuszczu w tkance.
Wartości odcięcia poszczególnych stopni stłuszczenia wątroby w ocenie QUS na podstawie badań klinicznych w Samsung Medical Center (parametry TAI, TSI) oraz w aparatach GE Logiq (UGAP):
- I stopień odpowiada >5% stłuszczeniu: TAI 0,708 dB/cm/MHz; TSI 98,78; aparaty Logiq UGAP 0,65 dB/cm/MHz.
- II stopień odpowiada >10% stłuszczeniu: TAI 0,748 dB/cm/MHz; TSI 99,05; aparaty Logiq UGAP 0,71 dB/cm/MHz.
- III stopień odpowiada >20% stłuszczeniu: TAI 0,835 dB/cm/MHz; TSI 101,22; aparaty Logiq UGAP 0,77 dB/cm/MHz.
Wartości odcięcia poszczególnych stopni stłuszczenia w QUS mogą się różnić w zależności od ośrodka badawczego. QUS jak każda nowa technologia wymaga wieloośrodkowych badań w kontekście ustalenia jej wiarygodności i powtarzalności.
W ramach kompleksowej diagnostyki stanu wątroby w USG oprócz badania QUS optymalnie jest przeprowadzić ocenę cech ewentualnego zwłóknienia narządu w elastografii 2D-SWE oraz ocenę układu wrotnego w trybach dopplerowskich pod kątem nadciśnienia wrotnego.
Z kolei badania laboratoryjne kluczowe w diagnostyce wątroby obejmują takie parametry jak morfologia, OB, CRP, AST, ALT, GGTP, ALP, bilirubina z frakcjami, INR, APTT, albumina, Na, K, TSH, fT4, fT3, glukoza, HBa1c, lipidogram, HBs-Ag, a/HCV, HIV, kreatynina, mocznik, kwas moczowy, żelazo, ferrytyna, TIBC, miedź, ceruloplazmina, alfa1-antytrypsyna, proteinogram, przeciwciała ASMA, AMA, p-ANCA, anty-LKM1, anty-SLP; dobowa zbiórka moczu na miedź.
Stłuszczenie wątroby jako najczęściej spotykana nieprawidłowość w badaniu USG wątroby jest szczegółowo omawiana w trakcie Kursu USG / MPUS obszaru brzucha prowadzonego w ramach Cedum ®.
Autor: Tomasz Szczepański MD
Dla lekarzy KURS USG / MPUS OBSZARU BRZUCHA >
Zawartość serwisu cedum.pl jest chroniona prawem autorskim.
